WSPARCIE PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNE

WYKORZYSTANIE MEDIACJI W PRACY PEDAGOGA SZKOLNEGO

  Wstęp

Współczesna polska szkoła jest miejscem, gdzie spotykają się osoby z różnych środowisk rodzinnych i kultur i jak to w każdej instytucji,  tak również i w szkole pojawiają się konflikty. Wynikają one z wzajemnej zależności, która utrudnia bądź uniemożliwia realizację celów poszczególnych osób lub grup[1].

Niepokojącym zjawiskiem występującym w szkołach jest również wzrost zjawisk patologicznych, takich jak: alkoholizm, narkomania, przestępczość, agresja i przemoc oraz szereg problemów natury wychowawczej, w tym sytuacji konfliktowych, zarówno wśród dzieci i  młodzieży,  jak i rodziców, nauczycieli czy wychowawców.

W systemie szkolnym pedagog szkolny jest pierwszą osobą, do której należy prawidłowe rozpoznanie trudności wychowawczych oraz który musi dokonać oceny, jakiej pomocy należy udzielić dziecku, rodzicowi czy nauczycielowi. Dobry pedagog, to taki który potrafi zdiagnozować owe trudności oraz jak najszybciej zapobiec ich rozwojowi.

Przedmiotem powyższego rozważania jest wykorzystanie metody mediacji w pracy pedagoga szkolnego.

Celem niniejszego artykułu uczyniono pogłębienie i usystematyzowanie wiedzy na temat form rozwiązywania konfliktów i sytuacji spornych dzięki metodzie mediacji, przy udziale pedagoga – mediatora w środowisku szkolnym na podstawie analizy literatury przedmiotu.

W niniejszym artykule problem sformułowano następująco:                  

Czy i w jaki sposób pedagog szkolny w swojej pracy może wykorzystać mediację?

Z tak postawionego głównego problemu badawczego wynikają problemy szczegółowe, które precyzyjnie określają zakres niewiedzy ujęty w temacie.

Biorąc powyższe pod uwagę sformułowano następujące problemy badawcze:

1. Na czym polega praca pedagoga szkolnego i z jakimi problemami na co dzień spotyka się w swojej pracy pedagog szkolny?
2. Na czym polega metoda mediacji w rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych?
3. Jakie cechy oraz predyspozycje powinien posiadać pedagog szkolny będący mediatorem w szkole?
4. W jakich obszarach działań pedagog szkolny może wykorzystać metodę mediacji?

Podstawową hipotezą w mojej pracy jest stwierdzenie: Wykorzystanie mediacji w pracy pedagoga szkolnego przyczyni się do zmniejszenia sytuacji konfliktowych w szkołach

Na podstawie tak sformułowanej hipotezy głównej, wyodrębniono następujące hipotezy szczegółowe:

1. Konflikty w szkole są zjawiskiem naturalnym i dotyczą celów oficjalnych
   i niesformalizowanych. Mogą mieć różny charakter, przebieg i co najważniejsze, mogą być w różnorodny sposób rozwiązywane. Najlepszym podejściem do konfliktu jest potraktowanie go jako problemu do rozwiązania.
2. Pedagog powinien wspomagać środowisko szkolne w rozwiązywaniu konfliktów.
3. Ważną, wykorzystywaną w niewielkim jeszcze stopniu formą rozwiązywania konfliktów i sytuacji spornych są mediacje. Należy uświadamiać stronom konfliktów szkolnych, że jest to skuteczna metoda radzenia sobie w takich sytuacjach.
4. Prowadzenie mediacji przez pedagoga – mediatora wymaga przestrzegania zasad: bezstronności, neutralności, dobrowolności i poufności.

Charakterystyka zawodu pedagoga

Zawód pedagoga szkolnego został powołany ok. 20 lat temu, a jego zasadniczą rolą było wspieranie nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych wśród nauczycieli.

Pierwszym aktem normatywnym wprowadzającym zawód pedagoga szkolnego, było Zarządzenie Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 7 listopada 1975r. w sprawie pracy pedagoga szkolnego. Według tego zapisu – pedagogiem szkolnym może zostać osoba legitymująca się wykształceniem wyższym, magisterskim w zakresie pedagogiki, psychologii lub socjologii z co najmniej trzyletnim stażem pracy w placówkach oświatowo – wychowawczych[2].

Do głównych zadań pracy pedagoga w szczególności należały:

• działalność ogólnowychowawcza,
• profilaktyka wychowawcza,
• wyrównywanie braków w nauce,
• indywidualna pomoc uczniom,
• opieka.

Z czasem okazało się, iż powyższe zadania ustalone w 1975r. nie są przystosowane do realiów współczesnej szkoły. Problemem stały się zjawiska takie jak: zwiększony poziom agresji i przemocy, uzależnienia od środków psychoaktywnych, nerwice, fobie itp.

W związku z powyższym 7 stycznia 2003r. weszło w życie nowe Rozporządzenie Ministra Edukacji i Sportu w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Nowy dokument nakłada na szkoły obowiązek udzielania pomocy psychologiczno – pedagogicznej m.in. przez zatrudnianie psychologów i pedagogów, których praca polega w szczególności na:

• diagnozowaniu środowiska ucznia,
• rozpoznawaniu możliwości i indywidualnych potrzeb ucznia oraz możliwości ich zaspakajania,
• rozpoznawaniu przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych,
• organizowaniu różnych form pomocy psychologiczno – pedagogicznej[3].

W najnowszym rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010r.
w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej[4], mowa    jest, iż wspólną cechą różnych modelowych propozycji funkcjonowania pedagoga szkolnego jest sytuowanie go w roli:

• specjalisty – eksperta w zakresie różnorodnych problemów pedagogicznych,
• kompetentnego konsultanta i doradcy, udzielającego właściwych informacji
  i pośredniczącego między szkołą, a współpracującymi z nią instytucjami,
• mediatora w różnych szkolnych sytuacjach, udzielającego wsparcia i pomocy,
• koordynatora, współorganizatora i uczestnika działań uzupełniających rozszerzających i pogłębiających działalność dydaktyczno-wychowawczą
  i opiekuńczą nauczycieli.

Wielość ról w jakich potencjalnie może występować pedagog szkolny, wymaga selekcji zadań, dostosowania ich do potrzeb szkoły i realnych możliwości ich realizacyjnych. Trudno bowiem spodziewać się, aby jeden pracownik był w stanie wszystkim sprostać. Niektóre proponowane role, mogą przekraczać kompetencje szkolnego pedagoga. Wynika stąd konieczność ciągłego doskonalenia warsztatu pracy oraz podnoszenia kwalifikacji. Nie zawsze musi się to wiązać z uczestnictwem w różnego rodzaju szkoleniach. Na pewnym etapie funkcjonowania w zawodzie, równie przydatne wydaje się czerpanie doświadczeń
z wielorakich sytuacji życiowych o interakcyjnym charakterze. Skuteczność i efektywność pracy pedagoga szkolnego, a także ranga jego funkcji zależy przede wszystkim od tego, czy wyróżnia się on charyzmą, wiedzą na temat wychowania, aktywnością w pracy z dziećmi
i rodzicami, oryginalnymi pomysłami i zaangażowaniem.

Z praktyki wiadomo, że do najczęstszych metod stosowanych przez pedagoga szkolnego należą: wywiady środowiskowe, rozmowy indywidualne i kierowane oraz testy pedagogiczne. Po przeprowadzonej diagnozie pedagog ustala program terapeutyczny, korekcyjny lub resocjalizacyjny wobec wychowanka a także zasady współpracy ze środowiskiem społecznym dziecka. Dlatego nie bez znaczenia jest, przygotowanie w zakresie komunikacji interpersonalnej, negocjacji, mediacji czy wiedzy z zakresu szeroko rozumianej pomocy społecznej. Wśród metod zapobiegania czy rozwiązywania sporów i sytuacji konfliktowych,  pedagog w swojej pracy ma możliwość wykorzystania  techniki mediacji.

[1] E., Czwartosz, Z., Czwartosz,  Zrozumień konflikt,  Skuteczne zarządzanie w praktyce ,,Nowa Szkoła”1998,
nr 1, s.  1-14.

[2] K., Ostrowska (red.) Psychologia praktyczna ( w:). Kazimierczak M.: Pedagog szkolny w systemie poradnictwa edukacyjnego i wychowawczego, Warszawa 1999 , s. 271.

[3] Rozporządzenie MENiS z dnia 7 stycznia 2003r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno- pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, ( Dz. U.) 2003, nr 6, poz.65.

[4] Rozporządzenie MEN z dnia 17 listopada 2010r. w sprawie udzielania i organizacji pomocy psychologiczno- pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.

Resztę artykułu znajdziecie Państwo w linku poniżej